20 Yanvar Faciyası - 1990-ci il yanvarın 19-dan 20-ə keçən gecə, Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin baş katibi Mixail Qorbaçovun əmri ilə baş vermiş kütləvi insan qırğınıdır. Bu hadisə, Azərbaycanda Sovet rəhbərliyinə olan narazılığın artdığı bir dövrdə, ermənilərin Dağlıq Qarabağı Ermənistana birləşdirmək istəyinə qarşı baş vermişdir. Bunun nəticəsində, Sovet ordusu, Azərbaycanda 66 min nəfərdən artıq əsgər və zabitlərlə Bakıya yeridilmişdir.

Yanvar ayının 19-dan 20-nə keçən gecə, Bakı şəhərində dinc əhaliyə qarşı ağır texnika və müxtəlif tipli silahlardan atəş açılaraq kütləvi qırğın törədilmişdir. 20 yanvar 1990-cı il səhər saat 5:30-da, Bakı şəhərinin komendantı V.Dubinyak fövqəladə vəziyyət elan edildiyini bildirsə də, əslində, Sovet ordusunun xüsusi təyinatlı dəstələrinin Bakıya girməsi yanvarın 19-da başlayıb. Hər hansı bir xəbərdarlıq edilmədən, silahsız insanlara qarşı amansız qırğın həyata keçirilmişdir. Nəticədə, 147 nəfər öldürülmüş, 744 nəfər yaralanmış və 841 nəfər qanunsuz həbs olunmuşdur.

Bu hadisədən sonra, Azərbaycan xalqı Sovet İttifaqı Kommunist Partiyasına nifrət etməyə başlamış, partiya biletlərini kütləvi şəkildə ataraq onun sıralarını tərk etmişdir. 20 yanvar, Azərbaycan xalqının azadlıq və müstəqillik uğrunda ilk şəhidlərini verməsi ilə bağlı bir dönüş nöqtəsinə çevrilmişdir. Həmin gün, Azərbaycanın müstəqillik yolunun başladığı gün kimi qeyd olunur.

Faciə ilə bağlı 1990-cı ilin yanvar ayında Xalq Cəbhəsinin rəhbərləri heç bir qərar qəbul etmədilər. Ancaq, yanvarın 21-də Heydər Əliyev, Azərbaycanın Moskva nümayəndəliyinə gələrək baş verənlərin hüquqa, demokratiyaya və humanizmə zidd olduğunu vurğulamışdır. O, hadisəni törədənləri cinayətkar adlandırmış və bu tarixi cinayətin bütün dünyada yayıldığını qeyd etmişdir.

1994-cü ilin mart ayında, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 20 yanvar faciəsinə Milli Məclis səviyyəsində siyasi-hüquqi qiymət verilmişdir. Milli Məclisin qərarında, bu cür insan qırğınlarının totalitar kommunist rejimi tərəfindən törədildiyi vurğulanmış, 20 yanvar gününün Ümumxalq Hüzn Günü elan edilməsi qərara alınmışdır.

Heydər Əliyevin fərmanı ilə 1998-ci ildən "20 Yanvar Şəhid" fəxri adı təsis edilib. Prezident İlham Əliyev də şəhidlərin xatirəsinin uca tutulması və onların ailələri üçün sosial müavinətlərin artırılmasına xüsusi diqqət ayırır. 20 yanvar faciəsi ilə bağlı şəhid ailələrinə 600 manat təqaüd verilməkdədir. Hər il yanvarın 20-də saat 12:00-da, Azərbaycanın bütün bölgələrində 20 yanvar şəhidlərinin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olunur.

Bu gün Azərbaycan xalqı, 20 yanvar şəhidlərinin ruhunu daim yüceltməkdə, onların xatirəsini uca tutmaqda davam edir. Eysan İsgəndərov, "20 Yanvar" Cəmiyyətinin Abşeron Rayon Təşkilatının sədri olaraq, bu hadisələrin unudulmadığını və hər zaman xatırlanacağını vurğulayır.