Dövl?t İmtahan Mərkəzinin (DIM) Fəaliyyəti və Tənqidlər

Dövl?t İmtahan Mərkəzinin (DIM) fəaliyyəti cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrində ciddi narahatlıq doğurur. Təhsil eksperti Kamran Əsədovun bu qurumla bağlı səsləndirdiyi tənqidi fikirlər, DIM-in yalnız texniki və inzibati deyil, həm də hüquqi və etik səlahiyyət çərçivələrini aşdığını göstərir. Onun müsahibələrinə əsasən, bu gün DIM sadəcə imtahanların təşkili və qiymətləndirilməsi ilə kifayətlənmir – həm də normativ hüquqi akt funksiyasını yerinə yetirməyə cəhd göstərir ki, bu da hüquqi baxımdan qəbul edilməz presedentdir.

Narahatlıq doğuran məsələlər

Kamran Əsədov vurğulayır ki, qəbul imtahanlarına dair qaydaların DIM tərəfindən hüquqi baza olmadan dəyişdirilməsi, ciddi narahatlıqlara səbəb olur. I ixtisas qrupu üzrə 2025-ci il qəbul meyarları hələ Nazirlər Kabinetinin 6 may tarixli qərarı verilməmişdən öncə, 17 aprel tarixində DIM tərəfindən elan olunub. Bu isə ölkənin hüquqi sistemində mühüm prinsip olan “geriyə qüvvə olmama” prinsipini pozur.

O, bu halı açıq şəkildə özbaşINALıq kimi qiymətləndirir: “Eyni hal V ixtisas qrupu üzrə də yaşanıb – ötən il 60 bal olan müsabiqə sərti bu il 70-80 bala yüksəldilib. Bu dəyişikliklər isə, ən narahatedici məqam olaraq, imtahanlardan sonra elan olunub.” Abituriyent imtahan verib nəticə gözlədiyi vaxtda DIM qaydanı dəyişir. Bu, nəinki hüquqa, həm də etikaya zidd bir addımdır və ictimai etimadı sarsıdır.

Texniki Problemlər və Qiymətləndirmə

K. Əsədovun sözlərinə görə, DIM-in fəaliyyəti texniki baxımdan da ciddi suallar doğurur. O, iddia edir ki, 2025-ci il buraxılış imtahanlarında eşitmə aparatlarının keyfiyyətsiz işləməsi, bəzən isə ümumiyyətlə işləmməsi halları müşahidə olunub. Xüsusilə xarici dil imtahanlarında bu texniki problemlər nəticələrin etibarlığına xələl gətirir. Buna baxmayaraq, DIM nəticələri dəyişməz saxlayıb ki, bu da Konstitusiyanın 42-ci maddəsi ilə qorunan təhsil alma hüququnun pozulması deməkdir.

Bundan əlavə, qiymətləndirmədə də ciddi problemlər mövcuddur. Ekspertin bildr-diyinə görə, 10 minə yaxın abituriyent apellyasiya şikayəti verməmişdir. Bu isə nəticələrin nə qədər qeyri-dəqiq və etibarsız olduğunu açıq şəkildə göstərir.

Səffaflıq və Apellyasiya Hüquqları

Ekspertin fikrincə, DIM-in apellyasiya prosesində səffaflıq prinsipindən uzaqlaması beynəlxalq təcrübəyə ziddir. Onun sözlərinə görə, abituriyentin sual kitabçasına çıxış imkanının məhdudlaşdırılması, prosesdə vəkillik funksiyasını yerinə yetirə biləcək şəxslərin iştirakı üçün yaradılan süni əngəllər hüquqi səffaflıq prinsipini zədələyir. K. Əsədov müqayisə üçün qeyd edir ki, Estoniya, Finlandiya, Litva və Gürcüstanda abituriyentlər cavablarını incələmək və müstəqil ekspert rəyindən istifadə etmə hüququna malikdirlər.

Gecikmələr və Etimad Problemləri

Ekspert eyni zamanda “Abituriyent” jurnalının imtahana sayılı günlər qalmış gecikməsi faktını da sərt şəkildə tənqid edir. Onun sözlərinə görə, jurnalin gecikməsi abituriyentlərin düzgün plan qurmasına və hazırlıq prosesinə ciddi mənfi təsir göstərir. “İmtahan suallarının keyfiyyəti ilə bağlı iradlar da diqqətçəkicidir: təkrar olunan suallar, məntiqi ardıcıllığın pozulması, testlərdə texniki və konseptual səhvlər DIM-in metodoloji cəhətdən zəifliyini üzə çıxarır. Bu vəziyyət biliyin deyil, sadəcə yaddaşın ölçüldüyünü göstərir.

Əsas Məsələ: Hüquqi Səlahiyyətlər

Kamran Əsədovun fikrincə, DIM-in müəyyən etdiyi imtahan qiymətləri də sosial ədalət prinsipinə ziddir. Ekspert vurğulayır ki, qəbul imtahanı, sertifikat və şəhadətnamə üçün tələb olunan məbləğlər regionlardakı aztəminatlı ailələrin övladları üçün əlavə maliyyə yükü yaradır. Bu isə təhsil imkanlarının bərabərliyini pozur.

Ekspertin rəyində ən əsas sual budur: “Dövlət İmtahan Mərkəzi hansı hüquqi əsasla qaydaları dəyişir, qiymətləri artırır, prosedurların formasını dəyişir?” Kamran Əsədov əlavə edir ki, “DIM nə qanunverici orqandır, nə də icra hakimiyyətinin səlahiyyətli qərarverici qurumu. Bu qurumun səlahiyyəti yalnız mövcud hüquqi aktları icra etməklə məhdudlaşmalıdır.”

Əgər bu gedişat davam edərsə, DIM artıq təhsilin inkişafına töhfə verən deyil, gənclərin hüquqlarını pozan və cəmiyyətdə etimadı sarsıdan bir quruma çevriləcək. “Təhsildə səffaflıq, ədalət və hüquqa sadiqlik bərpa olunmalıdır. Bunun üçünsə ilk növbədə, Dövlət İmtahan Mərkəzi ciddi ictimai və inzibati nəzarətə cəlb olunmalı, hüquqi səlahiyyət sərhədlərinə qaytarılmalıdır,” - deyə o bildirib.

“AzPolitika.info”